Tarjomaan

چطور بدبين باشيم و اميدوار؟

در قرون هفدهم و هجدهم، گروهی از فیلسوفان درگیر مجادلاتی دربارۀ مسئلۀ تاریخی شر شدند: این پرسش که چطور یک خدای خوب اجازه داده بدی و رنج در جهان وجود داشته باشد. فیلسوفانی مثل پیر بل، نیکولا مالبرانش و لایب‌نیتس، و بعدها، اندیشمندانی چون ولتر، دیوید هیوم و ایمانوئل کانت به‌شدت با هم اختلاف‌نظر پیدا کردند. این بحث فلسفی طولانی مبدأ شکل‌گیری دو اصطلاح «خوش‌بینی» و «بدبینی» است. برخی از این بحث‌ها شاید برای خوانندۀ امروزی کهنه به نظر آیند، اما در زمانه‌ای که مسئلۀ جوان‌ها این شده که آیا برخی کارها اخلاقی هست یا نه، به‌طرز عجیبی برای ما موضوعیت دارند.
 

زبانم را که پيدا کردم، صدای مادرم گم شد

مینل متانی فرزند خانواده‌‏ای مهاجر در کاناداست. مادرش ایرانی و پدرش از هندوهای آفریقای جنوبی است. او به‌‏رغم رنگ پوست و زبانِ لهجه‌‏دارش موفق می‏‌شود در کانادا تحصیل کند و مجری برنامه‏‌ای رادیویی شود. ولی موفقیت او در رادیو با ابتلای مادرش به سرطانِ زبان مصادف می‏‌شود. به تدریج، گفت‌‏و‏گوهای او با مهمانانِ برنامه‏‌ها و بی‏‌صدایی مادرش در تختِ بیمارستان او را درگیر مسائلی می‏‌کند که قبلاً به آن‏‌ها فکر نکرده: هویت فردی، فشارهای پنهان بر رنگین‏‌پوست‌‏ها و حرف‏‌های نگفته و آهنگ صدای مادرش.
 

دیگر دوره‌ای به‌نام «نوجوانی» وجود ندارد

نوجوانی مفهومی است ساختۀ قرن بیستم. پیش از این قرن، برای مردم ناشناخته بود و گویا برای زندگی امروز نیز فایدۀ چندانی ندارد. نوجوانی، در نگاه مصلحان و نظریه‌پردازانی که آن را صورت‌بندی کردند، همچون دوره‌ای میانی بین کودکی و بزرگ‌سالی بود که طی آن، نوجوانْ تحت نظارت نهادهایی مثل دبیرستان، پا به بزرگ‌سالی می‌گذاشت، اما در دنیای اینترنت، نظارت مدرسه بی‌معنا شده است و اقتصاد جهانی جایی برای فارغ‌التحصیلان دبیرستان ندارد.
 

کافکای نويسنده، کافکای بيمار

کافکا چند ماه پیش از مرگش یکی از درخشان‌‏ترین داستان‏‌هایش را نوشت. در داستان نقب موجودی تنها، شبیه موش کور، برای محافظت از خود، عمرش را صرفِ ساختن خانه‌‏ای زیرزمینی و تودرتو کرده است. او در آغاز داستان می‏‌گوید «من نقب را تمام کرده‏‌ام و ظاهراً موفق شده‌ام». ولی اطمینان او فوراً رو به تزلزل می‏‌گذارد: از کجا بداند استحکاماتش او را محافظت می‏‌کند؟ به نظر می‏‌رسد که داستان نقب شرح و تفسیری بازاندیشانه‏ دربارۀ زندگی خودِ کافکا باشد. با این تفاوت که آنچه او از آن می‌ترسید، بیماری بود.
 

تصميمات والدين تأثير چندانی بر سرنوشت کودکان ندارد، البته به‌‏جز يک تصميم

تحقیقی تازه نشان می‌‏دهد والدین، در سال اول تولد فرزندشان، با ۱۷۵۰ تصمیم دشوار روبه‌رو هستند، ازجمله اینکه نام کودک را چه بگذارند، از شیر مادر تغذیه کند یا نه، با چه روشی او را بخوابانند، کودک را پیش کدام پزشک ببرند و اینکه عکس‏‌های او را در شبکه‏‌های اجتماعی بگذارند یا خیر. و این تازه سال اول است. والدین چطور باید در این موارد و هزاران مورد دیگر، که به‌مرور پیش می‌‏آید، تصمیم بگیرند؟
 

با اصرار روی عزت نفس فرزندانتان آن‌ها را بی‌عرضه بار می‌آوريد

گاهی والدین برای پرورش عزت نفس فرزندشان سعی می‌کنند روی همۀ شکست‌هایش سرپوش بگذارند و کوچک‌ترین موفقیت‌هایش را مانند یک پیروزی بزرگ جشن بگیرند. این نوع برخورد با موفقیت‌ها و شکست‌ها می‌تواند نتیجه‌ای خلاف انتظار به بار آورد: بچه‌هایی که به جای عزت نفس احساس بی‌عرضگی می‌کنند. در مقابل یک بچه با عزت نفس طبیعی بچه‌ای است که به‌تجربه یاد گرفته می‌تواند از پس موانع و ناامیدی‌های زندگی بربیاید، مجال و فرصت این را داشته که شکست بخورد و فهمیده که شکست‌خوردن باعث نمی‌شود دوستش نداشته باشند.
 

دن آریلی: چطور برای حفظ انسانیت از انسان‌بودن فرار می‌کنیم؟

حتماً تابه‌حال شده که تلویزیونْ تصویر آدم‌هایی قحطی‌زده را نشان دهد و ما هم بی‌هوا چشممان به آن بیفتد و ضعف سراسر وجودمان را فرابگیرد. ما جرئت نداریم حتی در فیلم‌ها نگاهشان کنیم، چه برسد به اینکه واقعی باشند. چرا؟ چون نمی‌شود آن‌ها را در قابِ تصویر ببینیم و ننشینیم زارزار گریه کنیم،‌ وگرنه آدم سنگدلی خواهیم بود و خب چنین آدمی لایق اسم «انسان» نیست. اما نگاهشان نمی‌کنیم، چون می‌خواهیم از زیر بار «همدلی» شانه خالی کنیم، از زیر بار «انسان‌بودن».
 

هیچ‌کجای تاریخ ارزش کار را با زمان نمی‌سنجیده‌اند

الگوی کار انسانی، چه هنگام کشاورزی و شکار و چه در فعالیت‌های اجتماعی، معمولاً چنین بوده است: دورۀ کوتاهی از کار سخت و توان‌فرسا و دوره‌ای طولانی از استراحت و بیکاری. اما اختراع ساعت و تبدیل‌شدنِ زمان به سرمایۀ ارزشمندی که نباید یک لحظه‌اش را هم از دست داد، این روند را سراپا تغییر داد. حالا برایمان عادی است که یک‌سوم روزمان را به کارفرمایان بفروشیم، در حالی که پانصدسال پیش، چنین کاری با بردگی فرقی نداشت.

چرا ديگر کسی نمی‌تواند رمان‌های ويرجينيا وولف را نقد کند؟

وقتی در دنیای ادبیات نویسنده‌ای بزرگ ظهور می‌کند، اتفاقِ اجتناب‌ناپذیر دیگری هم می‌افتد که معمولاً اهالی ادبیات را سرخورده می‌کند: صدها نویسندۀ جوان می‌کوشند تا از سبکِ غول ادبی جدید تقلید کنند و حاصل کارشان ناموفق و کلیشه‌ای از آب درمی‌آید. اما در اتمسفرِ ادبی تازه‌ای که به راه افتاده، کسی تمایلی ندارد که آثار آن نویسندۀ اصلی و مقلدانش را نقد کند، چراکه ممکن است برچسبِ واپس‌گرایی بخورد و متهم شود. ماریا آلبانو معتقد است ویرجینیا وولف چنین موقعیتی پیدا کرده است.
 

آيا جست‌وجو در کتاب‌های باستانی چيزی بيش از تفنن است؟

عاشقان کتاب و مطالعه، از گذشته‌های دور، از چشم مردم معمولی آدم‌های عجیب و غریبی جلوه می‌کردند. چطور ممکن بود کسی درخشش روز و لذت‌ تعامل با آدم‌های زنده را کنار بگذارد و عمر خود را صرفِ جست‌وجو در کاغذهایی کند که نویسندگانش قرن‌هاست مرده‌اند؟ از قضا جویندگان حکمت هم بر تفاوت خودشان با بقیه آگاه بودند و بر آن تأکید می‌کردند. کتابِ جدیدی به نام دست‌های جوهرآلود به دنیای شگفت‌انگیز کتاب‌دوستان در اوایل دوران مدرن پرداخته است.